آموزش نقشه خوانی و تست قطعات در مدار بدون جدا کردن قطعه

نقشه خوانی و تست قطعات یکی از کارهایی می باشد که تعمیرکاران بایستی برای تعمیرات گوشی آن را بدانند. لازمه ی نقشه خوانی و تست قطعات در مدار بدون جدا کردن قطعه دانش خواندن علائم الکترونیکی است این علائم نشانه هایی هستند که در مدارات الکترونیکی استفاده می شوند، آن‌ها بیشتر زمان مونتاژ، امتحان مدار یا برای استفاده از مدار به‌کار می‌روند. طرح قطعات معمولاً با نقشه‌ی مدارات فرق دارد. برای ساختن یک مدار شما باید با طرح قطعات بر روی فیبر مدار چاپی یا نقشه مدار آشنا باشید. جداول زیر شمای مداری بعضی از عناصر پرکاربرد مداری را نشان می‌دهد. برای آشنایی بیشتر با این علائم با ما همراه شوید.

علائم الکترونیک نشانه‌هایی هستند که در مدارات الکترونیکی استفاده می‌شوند.

نشانه مداری	توضیح مختصری از قطعه
سیم		عبور جریان به راحتی از یک قسمت مدار قسمت دیگر آن
سیم های متصل		لکه سیاه به هنگامی که سیم ها به هم متصل هستند کشیده می‌شود.
سیمهای بدون اتصال		در یک دیاگرام به طور معمول ترجیح داده می شود جاهایی که سیم ها همدیگر را قطع نمی‌کنند از حالت برآمدگی استفاده شود، اما علامت سمت چپی نیز درست است ولی ممکن است شما در یک نقشه کشی لکه سیاه را فراموش کرده باشید لذا علامت سمت راست بهتر است.
باطری		منبع انرژی الکتریکی سلول های انرژی معمولاً به اشتباه باتری گفته می شوند، اما باتری در واقع 2 یا چند سلول متصل به هم است.
باطری سری		باتری که انرژی الکتریکی را تأمین کرده و از چندین سلول تشکیل شده است.
منبع DC		منبع تغذیه انرژی DC (مستقیم ، ثابت)
AC منبع		منبع تغذیه انرژی AC (متناوب)
فیوز		یک وسیله محافظتی که در هنگام عبور جریان بیش از حد تأیین شده قطع می‌شود.
ترانسفورماتور		دو حلقه از سیم که با یک هسته آهنی متصل است. ترانسفورماتورها جهت کاهش یا افزایش ولتاژ استفاده می‌شوند.
زمین
لامپ		یک مبدلی که انرژی الکتریکی را به نور تبدیل می‌کند.
لامپ (شاخص)		یک مبدلی که انرژی الکتریکی را به نور تبدیل می‌کند.
گرم کن		یک مبدل انرژی الکتریکی به گرما
موتور		یک مبدل انرژی الکتریکی به انرژی جنبشی(حرکتی)
زنگ		مبدل انرژی الکتریکی به صوتی
بیزر		مبدل انرژی الکتریکی به صوتی
سلف
لید فشاری (با فشار وصل می کند)		یک کلید فشاری هنگامی که فشار داده می شود اجازه عبور جریان را می‌دهد یکی از موارد مورد استفاده این کلید در زنگ درب است.
(با فشار قطع می کند) کلید		این نوع فشاری به طور معمول بسته (روشن) است، هنگامی که فشار داده می‌شود باز (خاموش) می‌شود.
کلید قطع و وصل (SPST)		یک کلید روشن-خاموش هنگامی که در حالت بسته قرار می‌گیرد اجازه عبور جریان را می‌دهد.
کلید دو راهه (SPDT)		جریان با توجه به محل کلید در دو مسیر می‌تواند قرارگیرد اما همواره جریان در یکی از مسیرهای جاری است در نوعی از این کلید حالت سومی نیز وجود دارد که کلید به هیچ کدام از این دو مسیر متصل نبوده و خاموش است. به این نوع کلید، کلید خاموش-روشن گویند.
کلید روشن خاموش دوبل (DPST)		یک سوئیچ دوتایی روشن-خاموش که اغلب هنگامی که می خواهیم هم فاز هم نول قطع باشد از آن استفاده می‌کنیم.
کلید معکوس (DPDT)		این کلید معمولا جهت معکوس کردن سیم‌ها در موتورها استفاده می‌شود بعضی DPDT ها دارای یک حالت وسط نیز که خاموش است می‌باشند.
رله		- NO،بطور معمول باز –COM،مشترک –NC بطور معمول بسته. یک کلید الکتریکی که به وسیله الکتریسیته کنترل می گردد برای مثال یک باتری 9 ولت می‌تواند یک ولتاژ 220 AC را متصل نماید.
مقاومت		مقاومت جریان را محدود می‌کند به‌عنوان مثال برای محدود کردن جریان عبوری از LED ازمقاومت استفاده می‌شود همچنین از ترکیب خازن و مقاومت جهت مدارات تایمینگ استفاده می‌شود.
مقاومت متغیر (رئوستا)		مقاومت متغیر رئوستا در واقع از دو سر تشکیل شده و معمولاً جهت کنترل جریان استفاده می‌شود مانند: تنظیم روشنایی لامپ، تنظیم سرعت موتور یا تنظیم زمان شارژ خازن در مدارات تایمینگ.
مقاومت متغیر (پتانسیومتر)		مقاومت متغیر پتانسیومتر از سه سر تشکیل شده و معمولاً جهت کنترل ولتاژ استفاده می‌شود.
مقاومت متغیر(Preset)		این نوع مقاومت متغیر معمولاً با پیچ گوشتی های کوچک یا ابزاری شبیه به آن تغییر کرده و برای مصارفی طراحی شده است که بخواهیم برای یکبار آن را تغییر داده و سپس ثابت بماند ضمناً به دلیل ارزانتر بودن قیمت این نوع مقاومت های متغیر نسبت به مقاومت های متغیر دیگر، در پروزه هایی که کار آنها پایان یافته و فقط یکبار تنظیم لازم است استفاده می‌شود.
فتوسل LDR (مقاومت نوری)		یک مبدل نور به مقاومت یعنی با تغییر نور مقدار مقاومت نیز تغییر می‌کند (مقاومت تابعی است نور)
ترمیستور		یک مبدل حرارت به مقاومت یعنی با تغییر دما مقدار مقاومت نیز تغییر می‌کند.
خازن		یک خازن المانی جهت نگهداری از الکتریسیته می باشد. یک خازن همراه مقاومت جهت مدارات تایمینگ یا برای فیلترها استفاده می‌شود.
خازن الکتریکی		این نوع خازن ها دارای پلاریته بوده و در مدار باید درست نصب شوند.
خازن متغیر		خازن متغیر که در تیونرهای رادیو استفاده می‌شود.
خازن تریمر		این نوع خازن متغیر معمولاً با پیچ گوشتی کوچک یا ابزاری مانند آن تنظیم می شود، این نوع خازن در مداراتی کاربرد دارد که نیاز به تغییر دائمی نداشته و برای یکبار بخواهیم آن را تنظیم کنیم.
دیود		المانی که تنها اجازه عبور جریان از یک سمت را می‌دهد.
LED دیود نور دهنده		یک مبدل انرژی الکتریکی به نور
Zener دیود		یک نوع دیود خاص که استفاده اصلی آن هنگامی است که ولتاژ ثابتی را از یک خروجی بخواهیم.
دیود گیرنده نور مادون قرمز		یک دیود که به نور(معمولاً مادون قرمز) حساس است.

 

 

چگونه قطعات الکترونیکی را بدون جدا کردن از مدار تست کنیم؟

در اکثر موارد ما برای تست کردن قطعات الکترونیکی آن را از برد خود جدا می‌کنیم و سپس با روش‌های مختلفی با استفاده از مولتی‌متر شروع به تست قطعات می‌کنیم که متوجه بشویم، آیا قطعه سالم است یا خیر؟ موضوعی که در این میان مطرح است این است که برخی مواقع به دلیل ساختار خاص مدار الکترونیکی امکان جدا کردن قطعه‌ی مورد نظر وجود ندارد یا اگر بخواهیم آن قطعه را جدا کنیم باید چندین قطعه‌ی دیگر که حتی اگر سالم هم باشند را جدا کنیم تا دستمان به قطعه‌ی مورد نظر برسد که کلاً کار صحیح و اصولی نیست و بهتر آن است که قطعه را بر روی مدار تست کنیم.

دلیل این که همیشه توصیه می‌شود تا قطعات را برای تست از برد جدا کنید تا دچار اشتباه در تشخیص نشوید. درست است زیرا بر روی برد خیلی نمی‌توان به وضعیت قطعات الکترونیکی پی برد، زیرا تحت تاثیر دیگر قطعات است و ممکن است به دلیل همین تداخل‌ها نتواند اطلاعات درستی را به ما بدهد، ولی ترفندهایی وجود دارد که می‌توان تا حدود زیادی به سالم یا ناسالم بودن قطعات بدون جدا کردن از برد پی برد. در ادامه چندین قطعه به تفصیل بیان خواهد شد.

1 – تست دیود در روی مدار

دیود قطعه‌ای یکسوساز است که فقط برق را از یک طرف عبور می‌دهد و وقتی خراب شود برق را دوطرفه عبور می‌دهد یا در مدار اتصال کوتاه به وجود می‌آورد. برای تست یک دیود معمولاً آن را از مدار خارج می‌کنند ولی ما در این‌جا می‌خواهیم بدون خارج کردن، دیود را تست کنیم.

ممکن است که شما به خرابی دیوید در مدار شک داشته باشید، ابتدا مولتی متر را در رنج دیود قرار دهید و  سپس پراپ مشکی را به کاتد دیود ( سمت علامت دار) و پراپ قرمز را به سمت دیگر متصل کنید که در این صورت باید عبور جریان داشته باشد یعنی مولتی متر باید عدد نشان دهد ولی برعکس این حالت نباید عددی نشان داده شود. وقتی شما برعکس می‌کنید پراپ‌ها را می‌بینید که باز هم مولتی متر عدد نشان می‌دهد به عبارتی تشخیص اولیه این است که دیود خراب است ولی صبر کنید شاید سالم باشد و همین‌طور که گفته شد در مدار این‌گونه نشان می‌دهد. حال مولتی‌متر را در رنج بیزر قرار دهید و مجدداً از هر دو طرف دیود را تست کنید در صورتی که شما صدای بوق ممتد بشنوید چه از دو طرف یا یک طرف نشان از خرابی 100 درصد دیود است ولی اگر صدای بوقی شنیده نشود می‌توان گفت که با این که از هر دو طرف عدد نشان می‌دهد ولی با این حال دیود تا 50 الی 70 درصد سالم است زیرا اتصال کوتاه ایجاد نکرده و دلیل نمایش عدد از هر دو طرف به خاطر تاثیرات بودن در مدار است و دیود به درستی کار می‌کند.

2 – ترانزیتسور و دیود شاتکی

این قطعات، قطعاتی سه پایه بوده یعنی دارای 3 عدد پایه است که در مورد ترانزیستورها بنابر نوعش نام پایهایش فرق میکند مثال در ترانزیستورهای bjt نام پایه ها base – emitter و Colector است.

دیود شاتکی هم به دو نوع وجود دارد که آند مشترک و کاتد مشترک هستند که کار هر کدام (دیود شاتکی و ترانزیستور) باهم فرق دارد.

ترانزیستور کار سوئیچینگ و همچنین تقویت سیگنال در مدارت انجام میدهد و کار دیود شاتکی هم کلیدزنی سریع در  مدارات است.

از این رو قطعه نیز که از نظر ظاهری به هم شبیه هم هستند نیز به همین منوال تست میشود، یعنی مولتیمتر را در رنج بیزر قرار میدهید و پایههای ترانزیستور را تست میکنید یا همچنین دیود شاتکی در صورت شنیده شدن صدای بوق چه از سه پایهی آنها یا دوپایه، یعنی آن قطعه دچار اتصال کوتاه شدهاست و در غیر این صورت تا درصد زیادی سالم است. هرچند هر چقدر قطعات پیچیدهتر میشود تا حد امکان برای تست باید از مدار جدا شوند.

میماند قطعاتی مانند خازن یا مقاومت‌ها که تست آن‌ها در مدارات به مراتب راحت‌تر از قطعاتی مانند دیودها یا ترانزیستورها است و به دلیل این که کمتر تاثیرپذیر هستند می‌توان به اطلاعاتی که در تست نشان می‌دهند اطمینان کرد و سالم یا ناسالم بودنشان را تشخیص داد.

برای حرفه ای شدن در تعیرات برد های الکترونیکی و همچنین نقشه خوانی و عیب یابی قطعات الکترونیکی می‌توانید در دوره‌های الکترونیک ثبت نام کنید تا دانش و مهارت لازم برای کار با این قطعات را به دست آورید.

منبع: irantamirat